این سوره شأن نزول مشهوری دارد که در منابع شیعه و سنی به نقل از ابن عباس اینگونه آمده است:
حسن و حسین علیهماالسلام بیمار شدند. وقتی رسول خدا صلى الله علیه و آله به همراه جمعى به عیادت آنان آمد به على علیه السلام پیشنهاد کرد تا براى شفاى فرزندان خود نذرى کند. على علیه السلام و فاطمه علیها السلام و خدمتگذارشان فضّه، نذر کردند که اگر آن دو شفا یافتند سه روز روزه بگیرند. حسن و حسین علیهماالسلام سلامتی خود را باز یافتند و عمل به نذر که همان گرفتن روزه بود آغاز شد و این در حالی بود که چیزى در خانه نداشتند.
وقتی سخن از بایدها و نبایدهای دین به میان می آید سوالات مقاومتی هم پیدا می شود که با واژگان و عبارتهای گوناگون در برابر این احکام ایستادگی می کنند و شرط پذیرش آن را جور درآمدن با عقل قرار می دهند. گاهی در این سوالات (بخوانید انتقادات) برای دین دلسوزی هم می شود و برای اینکه مردم اندیشمند امروز از آن زده نشوند و به سایر مکتبهای دور و نزدیک گرایش پیدا نکنند توصیه می کنند که علمای اسلام ، تاثیرات تجربی و آزمایشگاهی احکام را هم بیان کنند که اگر این کار را نکنند مردم فرهیخته امروز، دین را رها کرده و بی دین می شوند.
برخی به دنبال سقیفه افتاده اند و برخی دل در گرو غدیر دارند. مأوای کدام حق است؟
امام ابوالحسن، علی بن محمد، ملقب به هادی که درود خدا بر او و خاندان پاکش باد؛ دهمین پیشوا و جانشین، پس از رسول خدا صلی الله علیه وآله است که به سال 212 ق در مدینه زاده شد و در سال 254 ق در سامرا به شهادت رسید. آن حضرت در مدت 33 سالی که وظیفه امامت و رهبری مسلمانان را بر دوش داشت توانست در زمان و زمینه های گوناگون، جلوه های یک انسان کامل را از خود پدیدار سازد. نماهایی که هر یک، صفحه ای از کتاب هدایت انسان به سوی کمال است به شرط آنکه دستور کار قرار گیرد و از آن پیروی شود.
پنجمین امام شیعه، محمد فرزند امام سجاد است که درود خدا بر او و خاندان پاکش باد. تولّد ایشان را در سال 57 ق ذکر کرده اند که این تاریخ با روایتی که از آن حضرت رسیده هماهنگ است. یعقوبی از آن حضرت نقل می‌کند:
«قُتِلَ جَدِّی الْحُسَینُ وَ لِی اَرْبَعُ سِنینَ وَ اِنّی لَاَذْکُرُ مَقْتَلَهُ وَ ما نالَنا فی ذلِکَ الْوَقْتِ»؛ هنگامی که جدّم حسین علیه السلام به شهادت رسید من چهارساله بودم و جریان شهادت آن حضرت و آنچه در آن روز بر ما گذشت همه را به یاد دارم.
یعقوبی سال شهادت امام را سال 117 ق ذکر کرده؛ اما سال 114 بیشتر روایت شده است. امام باقر علیه السلام به وسیله ابراهیم بن ولید بن عبدالملک مسموم شد و به شهادت رسید و بدن مطهرش در بقیع به خاک سپرده شد.
آنچه در ادامه می آید جواهراتی از گنجینه فرهنگی آن امام همام است که به ما ارث رسیده است.
