بسم الله الرحمن الرحیم

هدایت نشان دادن (دلالت به) هدف به وسیله نشان دادن راه است

هدایت در اصل از آنِ خداوند هادی است 1/ قصص و 68/ نساء و غیر او اگر هادی است، ظهور اسم هادی است 52/ شوری و 38/ غافر

سنت خدا در هدایت اینگونه است که 23/ زمر

اسباب هدایت انسان هم از درون در اختیارش قرار می گیرد 8/ شمس و هم از بیرون به او داده می شود 185/ بقره.

اما در مرحله بهره برداری کسی می تواند از اسباب بیرونی بهره مند شود که اسباب درون را به کار گرفته باشد 2/ بقره.

خداوند متعال انسان را دو گونه هدایت می کند:

1. هدایت ابتدایی: ارائه اسباب هدایت به دو روشی که گذشت.
2. هدایت پاداشی: ازدیاد (ترفیع) آن هدایتی است که شخص از آن برخوردار است 17/ محمد صلی الله علیه و آله

به این صورت که 23/ زمر و 125/ انعام و این همان توفیقاتی است که خداوند به رهرو سبیل هدایت عنایت می کند.

البته تشویق و ترغیب در این مسیر مستمراً ادامه دارد 28/ حدید و 136/ نساء زیرا هدایت پاداشی در گرو حرکت انسان در مسیر هدایت و بندگی است.

هدایت شده سعه صدر دارد 125/ انعام. آن را که خدا سعه صدر داد رستگار است 9/ حشر. هدایت شده رستگار است 5/ بقره.

در مقابل ضلالتی که دامن گیر کفار و کوری ایی که گریبانگیر مناقین می شود تنها جنبه پاداشی دارد. این بدان معنی است که این دو دسته به سوء اختیار خود از مسیر هدایت خارج شده به ضلالت و کوری ابتدایی دچار می شوند و از آنجایی که خداوند به اینها مهلت می دهد تا برگردند و اینها باز به سوء اختیار خویش از بازگشت به مسیر هدایت خودداری می کنند خداوند آنها را به عذاب ضلالت و کوری ایی که به مراتب بدتر از آن ضلالت و کوری اولی است دچار می سازد 23/ جاثیه و 10/ بقره. البته این گونه عذابها در اصل محروم ماندن از فیض هدایت است که این دو گروه با سوء اختیار، خود را دچار آن می سازند لذا می بینیم که اضلال الهی را مترتب بر فسق فاسقان کرد 26/ بقره. 

[قال الصدوق رحمه الله فی عیون:]حدثنا محمد بن أحمد السنانی رضی الله عنه قال حدثنا محمد بن أبی عبد الله الکوفی عن سهل بن زیاد الأدمی عن عبد العظیم بن عبد الله الحسنی رضی الله عنه عن إبراهیم بن أبی محمود قال سألت أبا الحسن الرضا ع عن قول الله تعالى وَ تَرَکَهُمْ فِی ظُلُماتٍ لا یُبْصِرُونَ فقال إن الله تبارک و تعالى لا یوصف بالترک کما یوصف خلقه و لکنه متى علم أنهم لا یرجعون عن الکفر و الضلال مَنَعَهم المعاونة و اللطف و خلى بینهم و بین اختیارهم قال و سألته عن قول الله عز و جل خَتَمَ اللَّهُ عَلى‏ قُلُوبِهِمْ وَ عَلى‏ سَمْعِهِمْ قال الختم هو الطبع على قلوب الکفار عقوبةً على کفرهم کما قال عز و جل بَلْ طَبَعَ اللَّهُ عَلَیْها بِکُفْرِهِمْ فَلا یُؤْمِنُونَ إِلَّا قَلِیلًا قال و سألته عن الله عز و جل هل یجبر عباده على المعاصی فقال بل یخیرهم و یمهلهم حتى یتوبوا قلت فهل یکلف عباده ما لا یطیقون فقال کیف یفعل ذلک و هو یقول وَ ما رَبُّکَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِیدِ ثم قال ع حدثنی أبی موسى بن جعفر عن أبیه جعفر بن محمد ع أنه قال من زعم أن الله تعالى یجبر عباده على المعاصی أو یکلفهم ما لا یطیقون فلا تأکلوا ذبیحته و لا تقبلوا شهادته و لا تصلوا وراءه و لا تعطوه من الزکاة شیئا    عیون‏أخبارالرضا(ع) ج1، ص 124-125

مصادیقی از هدایت پاداشی: 97/ نحل ، 22/ مجادله ، 16/ مائده ، 257/ بقره ، 122/ انعام ، 28/ حدید.

مصادیقی از اضلال کیفری:  27/ ابراهیم علیه السلام ، 34و74/ غافر ، 257/ بقره ، 7/ بقره ، 47/ نساء ، 9/ یس ، 36/ زخرف ، 43/ انعام ، 50/ نمل ، 54/ آل عمران ، 15/ بقره ، 23/ جاثیه ، 10/ بقره.