بسم الله الرحمن الرحیم
روح اصل انسان است و بدن تابع آن. چون روح، مجرد است و نابود نشدنی پس انسان موجودی است نابود نشدنی و بی فوت.
روح موجودی است همیشگی و ماندگار بدون اینکه تعویض و تبدلی در آن پدید آید و این همان وحدت شخصیت است که ما آن را بالوجدان درک می کنیم.
اما در مورد بدن چنین وحدتی وجود ندارد. بدن ما مدام در معرض تعویض و تبدیل است. گذشته از درک حسی این حقیقت که برای همگان میسور است، در علم پزشکی نیز این مطلب ثابت است.
در قرآن کریم هرکجا سخن از روح انسان (تمام حقیقت انسان) است صحبت از وحدت و عینیت آن در دنیا و آخرت است 10-11/ سجده؛ اما وقتی درباره بدن انسان سخن می گوید دیگر صحبتی از یکی بودن آن در دنیا و بعد دنیا نیست؛ بلکه بدن ماورای این دنیا را مانند و مثل این بدن معرفی می کند نه عین آن 99/ اسراء ، 61/ واقعه ، 81/ یس.
امام صادق علیه السلام همین معنی را همراه با مثال برای سائل بیان می کند.
عن حفص بن غیاث قال شهدتُ المسجدَ الحرامَ و ابنُ أبی العَوجاءِ یَسألُ أبا عبدِ اللهِ علیه السلام عن قوله تعالى کُلَّما نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْناهُمْ جُلُوداً غَیْرَها لِیَذُوقُوا الْعَذابَ ما ذنبُ الغیرِ قال وَیحَکَ هی هی و هی غیرُها قال فمَثِّل لی ذلک شیئاً من أمرِ الدنیا قال نعم أ رأیتَ لو أنَّ رجلاً أخذَ لَبِنَةً فکسرها ثم ردها فی مِلبَنِها فهی هی و هی غیرها الاحتجاج، ج2 ص354
تذکر:
در عرف، چیزی را عین می گویند که خیلی شبیه باشد؛ اما در علوم عقلی (با دقت عقلی) عین، هیچگونه وجه تمایزی ندارد حتی در زمان و مکان و اگر کوچکترین تمایزی وجود داشت مثل خواهد بود نه عین.
امام صادق علیه السلام در این بیان، بدن دیگر را عرفاً عین این بدن و در واقع مثل این بدن توصیف می کنند.
اشکالی که ممکن است از 78-79/ یس به ذهن خطور کند این است که ضمیر ها به العظام برمی گردد و این یعنی خداوند متعال عین این استخوان را زنده می کند نه مثل آن را.
جواب این اشکال با دقت در خود آیه شریفه و آیه 81 که جمع بندی این بخش است روشن می گردد. در همین آیه خداوند می فرماید بگو همان که این استخوان را بار اول خلق کرد باز هم می تواند برای بار دوم این کار را کند و به هر خلقی علیم و داناست.
همینکه خلقت یک چیز بار دوم شد دیگر عینیتی در کار نخواهد بود و این یعنی اینکه دومی مثل اولی است نه عین آن.
این حقیقت را خداوند متعال به صورت صریح در جمع بندی پاسخ بیان می دارد 81/ یس.
