درباره تدوین سور و آیات قرآن کریم در قالب کتاب و مصحف فعلی سه نظر وجود دارد:
1. تدوین در زمان حضرت رسول (ص) و به دستور آن حضرت
2. تدوین پس از رحلت آن حضرت
3. توقف. یعنی دلیل قطعی بر هیچیک نداریم
حضرت آیت الله جوادی آملی از طرفداران نظریه اول است:
«مستحضرید آنچه نازل میشود کلام است نه کتاب؛ ولی به «قرینه عول» که در کوتاهترین فرصت و کمترین فرصت به صورت یک کتاب منظم درمیآید، میتوان گفت کتاب، نازل شده است؛ بنابراین سخن از اینکه قرآن در زمان حضرت جمع نشده بود و به صورت کتاب مدوّن درنیامده بود و اینها درست نیست؛ اسلام کاری کرد، در کل حجاز که نویسندگی رواج نداشت و افرادی که بتوانند بنویسند انگشت?شمار بودند، طوری شد که مأمور شدند تمام قوالهها و اسناد رسمی خودشان را با کتابت تنظیم کنند.
در بخش پایانی سوره مبارکه «بقره» گذشت که اگر تجارتی یا شرکتی دارید حتماً سند تنظیم کنید (وَلْیَکْتُب بَیْنَکُمْ کَاتِبٌ بِالْعَدْلِ)؛ اگر کسی نتوانست ولیّ او بنگارد (إِلاّ أَن تَکُونَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِیرُونَهَا بَیْنَکُمْ)؛ مگر این تجارتهای روزانه که اگر نانی یا میوهای تهیه میکنید، این سند نمیخواهد؛ ولی کارها و تجارت رسمی شما که محور اصلی اقتصاد شماست، با سند و قواله باشد.
وقتی دین مردمی را که در کلّ حجاز با سوادهای آنها انگشت?شمار بودند به جایی رساند که فرمود تمام تجارتها، اقتصاد، معاملات، ازدواج و زناشویی و برنامههای دیگر شما با تنظیم اسناد باشد، معلوم میشود کتابت و نوشتن یک امر رسمی شد.
... غرض این است که تنظیم سند، کتابت و نوشتن یک چیز رایجی شده بود، دیگر ممکن نیست که مهمترین و عنصری ترین و اصلی ترین رکن دین که قرآن کریم است، حضرت این را رها کرده باشد و چیزی ننوشته باشد یا بعداً نوشته باشند! بنابراین این نشان میدهد که در زمان خود حضرت، کتاب مدوّن و محقق شده بود و قرآن کریم هم این کتاب را به «الله» اسناد میدهد: (ذلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ)
درس تفسیر آیت الله جوادی، تفسیر سوره غافر، جلسه دوم، 29/3/93